Op dinsdagochtend 23 april luidden de klokken van de H. Antoniuskathedraal over de Bredase binnenstad. Zij kondigden het begin aan van de eucharistieviering bij de uitvaart van bisschop Muskens, emeritusbisschop van Breda.
“Afgelopen woensdagmorgen zijn we opgeschrikt door zijn overlijden. We wisten wel van zijn broze lichamelijke conditie en het langzaam inleveren van mogelijkheden, maar we kenden ook zijn niet aflatende geestelijke kracht. Zijn lange en bewogen levensweg op aarde is nu voltooid, en vandaag komen we bijeen om hem aan God aan te bevelen,” sprak bisschop Liesen in het openingswoord.
(Foto: R. Mangold)
Celebranten en bijzondere genodigden
In deze viering was bisschop Liesen de hoofdcelebrant. Kardinaal W.J. Eijk, aartsbisschop van Utrecht en voorzitter van de Nederlandse Bisschoppenconferentie, mgr. A. Dupuy, de apostolisch nuntius in Nederland, bisschop J.H.J. van den Hende, bisschop van Rotterdam en voormalig bisschop van Breda, waren concelebranten. Daarnaast waren vrijwel alle Nederlandse bisschoppen aanwezig. Onder de talrijke aanwezigen bevonden zich de beide broers van bisschop Muskens, verschillende vertegenwoordigers van de burgerlijke overheid zoals de Commissaris van de Koningin van de provincie Noord-Brabant, W. van de Donk, de Commissaris van de Koningin van de provincie Zeeland, J. Polman, de burgemeesters van de gemeente Breda en de gemeente Heusden, P. van der Velden en J. Hamming en de gouverneur van de Koninklijke Militaire Academie te Breda, generaal-majoor Th. Vleugels, commandant van de Nederlandse Defensie Academie te Breda. Buiten hen waren er verschillende bekenden uit Rome zoals R.H. Graaf Van Limburg Stirum, van 1991 tot 1995 ambassadeur bij de heilige Stoel. De kathedrale cantorij onder leiding van Jan Schuurmans verzorgde de gezangen.
Getekend door een devotie tot de heilige Geest
In de liturgie herinnerden verschillende elementen aan de spiritualiteit van bisschop Muskens. Deze was getekend door een devotie tot de heilige Geest. Na de communie zong het koor een Nederlandse vertaling van de hymne ‘Veni creator spiritus’. Ook het Johannesevangelie had een bijzondere betekenis voor hem. In de gekozen lezing kwamen beide lijnen bij elkaar. Als evangelielezing was die perikoop gekozen waarin de evangelist Johannes vertelt over het sterven van Jezus (Joh. 19, 17-18, 25-30). “Hierna wetend dat alles nu was volbracht zei Jezus, opdat de Schrift vervuld zou worden: ‘Ik heb dorst.’ Er stond een kruik vol zure wijn. Ze doopten er een spons in. Toen Jezus van de zure wijn genomen had, zei hij: ‘Het is volbracht.’ Daarop boog Hij het hoofd en gaf de geest.”.
(Foto: R. Mangold)
Homilie bisschop Liesen
In zijn homilie stond bisschop Liesen stil bij deze passage. Hij riep in herinnering hoe bisschop Muskens vorig jaar bij zijn gouden priesterfeest over de heilige Geest en met name over deze passage gesproken had. Volgens bisschop Muskens moesten we deze woorden niet oppervlakkig begrijpen. Het geven van de geest was geen eufemisme voor het sterven. Jezus’ dorst is een uiting van Zijn diepste verlangen om zijn leven-gevende geest te schenken aan zijn leerlingen. Bij de verrijzenis als Jezus verschijnt aan de leerlingen is het eerste wat Hij zegt: “Vrede zij U” en er staat dan: “Hij blies over hen en zei ‘ontvangt de heilige Geest.”
Gebed tot de heilige Geest
De heilige Geest is een rode draad in het leven van bisschop Muskens geweest. Aan dit eerste woord van de verrezen Heer ontleende bisschop Muskens zijn wapenspreuk “Shalom” (Vrede). Bisschop Liesen wees erop dat ook op het gedachtenisprentje een door bisschop Muskens zelf geschreven gebed tot de heilige Geest staat.
(Foto: R. Mangold)
‘Opborrelend’
In het Johannesevangelie lezen we ook dat het water dat Jezus ons geeft in ons een waterbron wordt die opborrelt tot eeuwig leven. Dat is een verwijzing naar de heilige Geest en het typeert het leven van mgr. Muskens: opborrelend, preekte bisschop Liesen. Soms had, aldus de bisschop, mgr. Muskens van die eigenzinnige uitspraken die bij hem opborrelden en waarmee hij iedereen verraste. Het was niet voor iedereen duidelijk waar die uitspraken vandaan kwamen en het was niet voor iedereen gemakkelijk daarmee om te gaan. Ten diepste kwamen de woorden uit zijn geloof.
Een broodje wegnemen
Bisschop Liesen ging in op de betekenis van Muskens’ uitspraak dat mensen die zo arm zijn dat de mensen die van hen afhankelijk zijn niet te eten hebben een brood mogen stelen. Met deze uitspraak wilde hij mensen aan het denken zetten hoe het mogelijk was dat in een welvarend land als Nederland er honderdduizenden zijn die onder de armoedegrens leven en niet te eten hebben. Daarom werd er na de viering bij de uitgang gecollecteerd voor de voedselbanken in het bisdom van Breda.
(Foto: R. Mangold)
Een bewogen en gedreven persoon
Bisschop Liesen onderkende in de bewogenheid en gedrevenheid van bisschop Muskens twee lijnen. De eerste is zijn maatschappelijk engagement. Bisschop Muskens was ervan overtuigd dat iedere gelovige de blijvende opdracht heeft te bouwen aan een beschaving van liefde. Een tweede lijn is zijn verbondenheid met de wereldkerk. In zijn hart had hij iets van een missionaris. Bisschop Muskens heeft lange tijd in Indonesië en Rome gewerkt. Als bisschop van Breda heeft hij het bisdom een sterker bewustzijn van de band met de wereldkerk gegeven.
Na de viering verliet de kist de kerk onder het zingen van de processiezang ‘In paradisum deducant te angeli’. De feitelijke begrafenis vond plaats op het kerkhof van Elshout waar bisschop Muskens bijgezet werd in het familiegraf.
Giften voor de Voedselbank
Indien u nog een gift wil doen aan het Bisschop Muskensfonds, dan kunt u een gift ook overmaken op giro 674196392 t.n.v. Bisschop Muskensfonds Bisdom van Breda.
